Sinh học 9 Bài 49: Quần xã sinh vật

1. Tóm tắt lý thuyết

1.1. Định nghĩa và đặc điểm của quần xã

 a. Định nghĩa

- Quần xã sinh vật là một tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều lài khác nhau cùng sống trong một không gian nhất định.

+ Ví dụ: quần xã rừng mưa nhiệt đới, quần xã rừng ngập mặn ven biển, …

Các loại quần xã

b. Các đặc điểm của quần xã

Đặc điểm của quần xã sinh vật

- Ví dụ: 

+ Loài ưu thế: Trong quần xã trên cạn thì thực vật Hạt kín là loài ưu thế vì chúng chiếm 1 vai trò quan trọng trong quần xã: cung cấp nơi ở, thức ăn, khí oxi cho các loài sinh vật khác...

Quẫn xã rừng mưa nhiệt đới loài ưu thế là trân và ngựa vằn

+ Loài đặc trưng: Trong quần xã rừng cọ ở Phú Thọ thì cọ được coi là loài đặc trưng vì số lượng các cá thể cọ chiếm nhiều hơn hẳn so với các loài khác trong quần xã.

Vooc chà và là loài đặc trưng ở Bán đảo Sơn Trà ở Đà Nẵng

1.2. Mối quan hệ giữa quần xã và ngoại cảnh

- Các nhân tố vô sinh và hữu sinh luôn ảnh hưởng đến quần xã.

+ Số lượng cá thể của mỗi quần thể trong quần xã luôn luôn được khống chế ở mức độ phù hợp với khả năng của môi trường, tạo nên sự cân bằng sinh học trong quần xã.

- Sự thay đổi chu kì ngày đêm, chu kì mùa dẫn đến hoạt động của các sinh vật cũng mang tính chất chu kì.

+ Ví dụ: chim và nhiều loài động vật di trú để tránh mùa đông giá lạnh

• Nhiều loài động vật: ếch, nhái, cú … hoạt động vào ban ngày ít, đêm nhiều
• Cây rụng là vào mùa đông.

Quan hệ giữa sinh vật và môi trường

- Điều kiện khí hậu thuận lợi, thực vật phát triển dẫn tới động vật cũng phát triển. Tuy nhiên, số lượng loài sinh vật luôn được khống chế ở mức độ ổn định phù hợp với khả năng của môi trường, tạo cân bằng sinh học trong quần xã.

- Số lượng chim tăng cao, chim ăn nhiều sâu → số lượng sâu giảm →  không đủ thức ăn cho chim sâu → số lượng chim sâu giảm → số lượng sâu tăng  → số lượng sâu và chim ăn sâu luôn được duy trì ở mức độ ổn định → cân bằng sinh học trong quần xã

- Cân bằng sinh học là trạng thái mà số lượng cá thể mỗi quần thể trong quần xã dao động quanh vị trí cân bằng nhờ khống chế sinh học → phù hợp với khả năng của môi trường (thức ăn, nơi ở …)  sự cân bằng sinh học trong quần xã.
Trong thực tế, con người có rất nhiều tác động làm mất cân bằng sinh học trong các quần xã như

Tác động của con người lên môi trường

- Chúng ta cần có các biện pháp để bảo vệ thiên nhiên:

• Nghiêm cấm săn bắt, mua bán động vật quý hiếm.
• Trồng cây gây rừng.
• Tuần tra bảo vệ rừng.
• Xây dựng các khu bảo tổn thiên nhiên và động vật quý hiếm…