Sinh học 9 Bài 50: Hệ sinh thái

1. Tóm tắt lý thuyết

1.1. Định nghĩa

- Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã đó (sinh cảnh).

Hệ sinh thái

- Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành 1 hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

Hệ sinh thái rừng nhiệt đới

- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:

• Các thành phần vô cơ như: đất đá, nước, chất khoáng, …
• Sinh vật sản xuất: thực vật.
• Sinh vật tiêu thụ: động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.
• Sinh vật phân giải.

1.2. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn

a. Chuỗi thức ăn

- Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ đinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía sau, vừa là sinh vật bị mắt xích phía trước tiêu thụ.

+ Ví dụ: Cây xanh → Sâu → Bọ ngựa

b. Lưới thức ăn

- Lưới thức ăn là một tặp hợp các chuỗi thức ăn có chung nhiều mắt xích tồn tại trong một hệ sinh thái.

Lưới thức ăn

- Nhận xét: trong tự nhiên, 1 loài sinh vật không chỉ tham gia vào 1 chuỗi thức ăn mà đồng thời tham gia vào nhiều chuỗi thức ăn khác nhau.

- Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung tạo thành 1 lưới thức ăn.  

- Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần:

• Sinh vật sản xuất.
• Sinh vật tiêu thụ.
• Sinh vật phân giải.

- Vai trò của các sinh vật trong lưới thức ăn

• Sinh vật sản xuất: tổng hợp các chất hữu cơ từ các chất vô cơ (thực vật, tảo …)
• Sinh vật tiêu thụ: động vật ăn hoặc kí sinh trên thực vật, động vật ăn hoặc kí sinh trên động vật: sử dụng các chất hữu cơ
• Sinh vật phân giải: gồm vi khuẩn, nấm … phân giải các chất hữu cơ (xác động vật, thực vật …) thành các chất vô cơ

- Có sự tuần hoàn vật chất kèm theo năng lượng trong hệ sinh thái.

- Lưu ý: có 2 dạng chuỗi thức ăn

+ Mở đầu bằng sinh vật sản xuất

• Ví dụ: cỏ - sâu – chim sâu – cầy – đại bàng – vi khuẩn

+ Mở đầu bằng sinh vật phân hủy

• Mùn bã hữu cơ – giun đất – gà – quạ - vi khuẩn